Syndroom van Raynaud

Bij het syndroom van Raynaud worden de kleine bloedvaten in de vingers en soms in de tenen tijdelijk afgesloten of vernauwd. Dit is het gevolg van het plotseling samentrekken van de spiertjes in de vaatwand (vaatkrampen). Hierdoor vernauwt het bloedvat en wordt de bloedstroom belemmerd.

Klachten

Wanneer je een vaatkramp krijgt, heb je pijn in je vingers en/of tenen. Ze worden gevoelloos en veranderen van kleur en later voel je tintelingen. In zeldzame gevallen treden de verschijnselen van Raynaud ook op aan de oren of op het puntje van neus of tong.

Andere aandoeningen met gelijkaardige klachten

Verkleuringen aan handen en voeten kunnen ook het gevolg zijn van andere aandoeningen.

Rode, jeukende verkleuringen aan de tenen en aan de hiel duiden bijvoorbeeld op wintertenen.
Een koudere, permanentere blauwe verkleuring van handen en voeten die meer dan normaal zweten wordt acrocyanose genoemd. Dit wordt veroorzaakt door een meer aanhoudende kramp in de haarvaatjes.

We onderscheiden een primair en secundair Raynaudfenomeen.

Primair Raynaudsyndroom

Bij het primair Raynaudsyndroom treden de vaatkrampen en dus ook de kleurveranderingen aan beide handen tegelijk op. Meestal verkleuren vier vingers en blijft de duim normaal. Als deze vorm van Raynaud voor het twintigste levensjaar wordt geconstateerd, verminderen de verschijnselen in de loop der jaren vaak vanzelf.

Secundair Raynaudsyndroom

Bij het secundair Raynaudsyndroom treden de verschijnselen niet altijd (gelijktijdig) aan beide handen op. De aanvallen duren bij deze vorm vaak langer dan bij de primaire vorm.

Oorzaken

Primair Raynaudsyndroom

De vaatkrampen bij het primair Raynaudsyndroom worden veroorzaakt door overgevoelige bloedvaten van handen (of voeten) voor uitwendige en inwendige prikkels.
Een koude omgeving en het aanraken van koude voorwerpen, maar ook trillende apparatuur, of het bedienen van een toetsenbord kunnen vaatkrampen uitlokken.
Inwendige prikkels zoals angst, verrassing, verdriet, ergernis, opwinding en stress kunnen vaatkramp veroorzaken. Waarom bepaalde prikkels vaatkrampen veroorzaken is nog niet bekend.
Hoewel het fenomeen van Raynaud in bepaalde families vaker voorkomt dan in andere, is niet aangetoond dat de ziekte erfelijk is.

Secundair Raynaudsyndroom

Het secundair Raynaudsyndroom is het gevolg van een andere ziekte. Wanneer de patiënt bijvoorbeeld veel last heeft van gewrichtspijn, huidveranderingen of kortademigheid, kan dit duiden op een onderliggende ziekte.
Meestal is dit een ziekte die samengaat met afwijkingen van de vaatwand, bijvoorbeeld reumatische bindweefsel- of collageenziekten. Bepaalde medicijnen, zoals bètablokkers (bij hoge bloeddruk en hartziekten) en ergotamine (bij migraine) kunnen ook het secundair Raynaudsyndroom veroorzaken.

Behandeling

Primair Raynaudsyndroom

Wanneer de klachten niet ernstig zijn, is een behandeling niet nodig. Bij ernstige klachten voert de vaatchirurg een uitgebreider onderzoek van de bloedvaten uit.
Er kunnen vaatverwijdende medicijnen voorgeschreven worden, voornamelijk voor de herfst en winterperiode. Veel patiënten hebben echter onvoldoende baat bij deze medicijnen of ze vinden de bijwerkingen erger dan de kwaal.
In zeer ernstige gevallen van Raynaud kan een operatie worden overwogen, waarbij de zenuw wordt doorgesneden of verwijderd (sympathectomie)
Een dergelijke operatie kan verschillende bijwerkingen geven. Vaak is het resultaat op korte termijn goed, maar keren de klachten na 1,5 à 2 jaar terug.
Momenteel is het mogelijk deze sympathectomie via een kijkoperatie uit te voeren. We hebben ook ervaring met een chemische sympathectomie (inspuiting in centraal zenuwstelsel). Ook hierbij is het effect tijdelijk (maximaal zes maanden). Het voordeel is dat deze behandeling niet belastend is en makkelijk herhaald kan worden.